Վիտամին C. Սալուտեմ ամսագիր № 1

Ինչո՞ւ է կորոնավիրուսային վարակի բուժման գործընթացում ներառվում վիտամին C-ն, պարզ կդառնա կարևորագույն միկրոտարր-սննդանյութի «ծննդյան օրվան» նվիրված հոդվածից, որի չնչին չափաքանակն օրգանիզմում ունի չափազանց մեծ դերակատարում:

Վիտամին C-ի հայտնագործության պատմությունից

Վիտամինների գոյության մասին գիտնականները կռահում էին Քինգի բացահայտումից շատ առաջ: Դեռևս 1880 թ. Տարտուի համալսարանում ռուս կենսաբան Նիկոլայ Լունինը մկների վրա մի շարք փորձեր իրականացրեց այդ ուղղությամբ և հանգեց այն եզրակացության, որ գոյություն ունի ինչ-որ նյութ, որը քիչ քանակությամբ անհրաժեշտ է կյանքի համար:

1927 թ. հունգարացի կենսաքիմիկոս Ալբերտ Սենտ-Դյորդին անջատեց մի նյութ, որն, ինչպես հետագայում Քինգն ապացուցեց, անհրաժեշտ է օրգանիզմին լնդախտի կանխարգելման համար:

Ասկորբինաթթուն անջատվել է 1928 թ. հունգարացի կենսաքիմիկոս, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Սենտ-Դյորդիի կողմից: Նրան չէր հետաքրքրում վիտամին C-ի անջատման հարցը, իր փորձարկումների արդյունքում նա ստացավ մի նյութ, որը նպաստում էր ջրածնի ատոմի տեղափոխմանը մի միացությունից մյուսը:

Սակայն այս վիտամինի ծննդյան օրը համարվում է 1932 թ. ապրիլի 4-ը: Հինգ տարի քրտնաջան հետազոտություններից հետո այդ օրը Չարլզ Գլեն Քինգը կիտրոնի հյութից անջատեց մի նյութ, որն օժտված էր լնդախտի դեմ ուժեղ պաշտպանական ազդեցությամբ, և ապացուցեց, որ դա հենց ասկորբինաթթուն է, որն ավելի ուշ կոչվեց վիտամին C:

Այս վիտամինի կառուցվածքային բանաձևը արագ որոշվեց. 1933 թ. բացահայտեց Քինգը, նույն տարում գիտնականներ Հովարդը և Ռեյնսթեյնը սինթեզեցին այն:

Փաստեր վիտամին С-ի մասին

Վիտամին С-ն ամենաշատն է ուժեղացնում մեր իմունային համակարգը` համեմատած այլ վիտամինների հետ: Այն հատկապես անհրաժեշտ է միջսեզոնային շրջանում: Այս վիտամինի առանձնահատուկ պաշտպանական հատկությունն օգնում է պայքարել գարնանային վարակների դեմ: Իմունային ռեակցիաներում ներգրավման շնորհիվ՝ այն մասնակցում է վարակներից օրգանիզմի պաշտպանությանը: Վիտամին C-ի այս հատկությունն ակտիվանում է նաև ինտենսիվ ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության ժամանակ և հետո:

Վիտամին С-ն մասնակցում է ազատ ռադիկալների չեզոքացմանը, որոնք կնճիռների, տարիքային բծերի և մաշկի էլաստիկության կորստի առաջացման հիմնական մեղավորն են և առաջանում են արտաքին գործոնների ազդեցության (շրջական միջավայրի աղտոտվածությունը, ծխելը, արևի ճառագայթները և այլն) և բջիջների ծերացման հետևանքով: Այն ընկճում է ֆոտոծերացումը, «վերանորոգում» է վիտամին Е-ն և ակտիվորեն մասնակցում կոլագենի ձևավորմանը, որն անհրաժեշտ է հյուսվածքների, լնդերի, արյունատար անոթների, ոսկրերի, ատամների աճի և վերականգնման համար, ինչպես նաև նպաստում է օրգանիզմի կողմից երկաթի յուրացմանը: Փաստորեն, վիտամին C-ի անբավարարությունն արագա-ցնում է օրգանիզմի ծերացումը:

Տարիքի հետ նվազում է կոլագենի արտադրության և օրգանիզմի կողմից վիտամին С-ի յուրացման ունակությունը: Կնճիռները, կորամեջքը, մաշկի մուգ բծերը և հեշտ առաջացող արյունահոսությունները օրգանիզմում վիտամին C-ի անբավարարության հետևանք են:

Կենդանիները, բացի ծովախոզուկներից և կապիկներից, ունակ են սեփական օրգանիզմում սինթեզել ասկորբինաթթու: Այս հատկությամբ օժտված է մարդկային սաղմը և, նույնիսկ, նորածինը, եթե կերակրվում է մայրական կաթով, և մոր սննդակարգում այդ վիտամինն առկա է բավարար քանակությամբ: Ծնվելուց 2 ամիս անց մարդը կորցնում է այդ ունակությունը, և օրգանիզմում վիտամին C-ն չի արտադրվում: Այն գենը, որը պատասխանատու է ասկորբինաթթվի սինթեզի ֆերմենտներից մեկի առաջացման համար, չի գործում: Մարդիկ պետք է ասկորբինաթթուն ստանան սննդի միջոցով: Այդ պատճառով անհրաժեշտ է, որ ամեն օր այն ներմուծվի սննդի հետ:

18-րդ դարում նավաստիներին կոչում էին «լայմ» (limey) հենց այն բանի համար, որ ցիտրուսներ շատ էին ուտում: Յուրաքանչյուր նավաստի գիտեր, որ կյանքից կարող էր զրկվել ավելի շուտ լնդախտ (ցինգա) հիվանդության պատճառով, որի դեմ օրգանիզմն անկարող է պայքարել վիտամին C-ի անբավարարության հտևանքով, քան ծովահենների հարձակումների կամ նավաբեկության պատճառով:

Վիտամին С-ն նպաստում է վերքերի լավացմանը, խոլեսթերինի մակարդակի իջեցմանը, սիրտ-անոթային հիվանդությունների, քաղցկեղի և թրոմբների առաջացման կանխարգելմանը, նվազեցնում է կատարակտի զարգացման ռիսկը, նպաստում օրգանիզմի թունազերծմանը, շաքարային դիաբետով հիվանդների մոտ ապահովում երիկամների, աչքերի և նյարդային համակարգի նորմալ ֆունկցիոնալ վիճակը:

Վիտամին С-ն նպաստում է աղիների կողմից հատկապես բուսական ծագման սննդի հետ ներմուծվող երկաթի յուրացմանը (բանջարեղեն, մրգեր, ցորենահատիկային կուլտուրաներ, լոբազգիներ և այլն), վիտամին Е-ի վերականգնմանը, հոգնածության նվազեցմանը և նյարդային համակարգի նորմալ աշխատանքին:

Վիտամին С-ի ֆիզիոլոգիական պահանջը

Մեծահասակների համար՝ 90 մգ/օրը (հղիներին խորհուրդ է տրվում ընդունել 10 մգ ավելի, կերակրող մայրերին՝ 30 մգ ավելի): Երեխաների համար ֆիզիոլոգիական պահանջը կազմում է օրական 30-90 մգ՝ տարիքից կախված:

Վիտամին С պարունակող «չեմպիոնները»

Ցիտրուսային մրգերը հեռու են պարունակած վիտամին C-ի քանակով չեմպիոններ լինելուց, և պարունակում են ընդամենը 38-60մգ/100գ: Ասկորբինաթթվով առավել հարուստ են մասրենու թարմ պտուղները (650 մգ/100 գ), բուլղարական կարմիր պղպեղը (250 մգ/100 գ), սև հաղարջը և չիչխանը (200 մգ/100 գ): Խնձորը պարունակում է 165 մգ/100 գ, կանաչ քաղցր պղպեղը և մաղադանոսը՝ 150 մգ/100 գ, բրյուսելյան կաղամբը՝ 120 մգ/100 գ, սամիթը և ղանձիլը՝ 100 մգ/100 գ, այգու ելակը՝ 60 մգ/100 գ ասկորբինաթթու:

Կարմիր քաղցր պղպեղում վիտամին C-ն հինգ անգամ ավելի շատ է, քան նարինջում, իսկ կարտոֆիլում այն գրեթե նույնքան է, որքան` անանասում: Կես կիտրոնը պարունակում է վիտամին C-ի մեր ամենօրյա պահանջի գրեթե 100%-ը, այնպես որ պարզապես քամեք այդ կեսը, և այն ավելի քան բավարար կլինի:

Խորհուրդներ՝ ինչպես պահպանել վիտամին C-ն

Մյուս վիտամինների համեմատությամբ վիտամին C-ն առավել ենթակա է քայքայման. զգայուն է բարձր ջերմաստիճանի, լույսի և թթվածնի նկատմամբ: Այս ամենը դժվարացնում է վիտամինի պահպանումը սննդամթերքում՝ վերջիններիս պատրաստման կամ պահպանման ժամանակ: Ուստի ցանկալի է կտրտած մրգերը և բանջարեղենն օգտագործել անմիջապես:

Վիտամին C պարունակող մթերքը հարկ է պահպանել զով և մութ տեղում, լավագույն տարբերակը սառնարանի բանջարեղենի դարակն է:

Թարմ բանջարեղենը (հատկապես` կանաչ) նախքան պատրաստելը հարկ է պահել եռացրած ջրում` մոտավորապես 1 րոպե: Դա նպաստում է օքսիդազա ֆերմենտի քայքայմանը, ինչն իր հերթին նվազագույնի է հասցնում վիտամին C-ի կորուստը՝ պահպանելով բանջարեղենի համն ու կազմը: Ցանկալի է այդպես վարվել նաև նախքան բանջարեղենը սառեցնելը: Նախապատվելի են ջերմային մշակման խնայող և արագ եղանակները` միկրոալիքային վառարանում, գոլորշու վրա, վակուումում և այլն:

C վիտամինը հատկապես անհրաժեշտ է

• ծխողներին, ովքեր ծխում են օրական 10 գլանակից ավելի, խորհուրդ է տրվում ընդունել 20%-ով ավելի շատ վիտամին C, որպեսզի փոխհատուցվի ծխելու հետ կապված օքսիդատիվ սթրեսը,
• թույլ առողջությամբ մարդկանց (կոտրվածքներ, վարակներ, քաղցկեղ),
• մարզիկներին՝ ինտենսիվ ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության ժամանակ,
• ալկոհոլը չարաշահող մարդկանց,
• հիվանդությունների, սթրեսի, թունավոր ազդեցությունների դեպքերում:

Վիտամին С-ի անբավարարության նշանները

Առաջին նշաններից է լնդերի արյունահոսելիությունը, ատամների հետ կապված խնդիրները (թուլանալը և շարժվելը), մաշկի մակերևույթին միկրոարյունազեղումների առաջացումը, «անպատճառ» կապտուկները, վարիկոզը, մաշկի չորությունը և թեփոտումը, մազերի չորանալը և թափվելը, կնճիռների արագ առաջացումը, տեսողության վատացումը, ավելորդ քաշը, թուլությունը, դյուրագրգռությունը, քնի և ախորժակի խանգարումները և այլն: Ասկորբինաթթվի անբավարարության ժամանակ վերքերն ուշ են լավանում:

Ոչ մի գրամ ավելի

Վիտամին C-ի գերդոզավորում չափազանց հազվադեպ է պատահում, քանի որ այս թթուն շատ արագ է լվացվում օրգանիզմից՝ ընդունումից արդեն 2-4 ժամ անց: Մթերքի հետ վիտամին C-ի չափազանց մեծ չափաբաժին ընդունելու ռիսկը գրեթե բացակայում է:
Թունավոր ազդեցությամբ չափաբաժին հնարավոր է միայն արհեստական սինթեզված վիտամինի կամ սնընդային կենսահավելումների ընդունման դեպքում: Այս դեպքում վիտամին C-ի մեծ քանակը կարող է լուծի կամ մարսողական այլ խանգարումների պատճառ դառնալ, իսկ ասկորբինաթթվի նկատմամբ առավել զգայուն մարդկանց  երիկամներում կարող են քարեր առաջանալ:

Վիտամին C-ն ընդունե՛ք խելամիտ չափաբաժիններով և եղե՛ք առողջ:

https://www.vidal.ru
https://www.successpins.com
https://www.5632.com.ua
http://www.resp-perinat.med.cap.ru
http://techno.bigmir.net
http://murmansk-dp4.ru
http://яроцмп.рф
https://alpharm.ru

«ՍԱԼՈՒՏԵՄ» առողջ ապրելակերպի ամսագիր
Պետական գրանցման համար․ 211․200․00969
[email protected]
+(374) 91 64 10 15
+(374) 98 79 15 15

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ